วิตามินบี 1 6 12 ทางเลือกเสริมดูแลอาการปวดปลายประสาท

• แชร์ Facebook
• ทวีตTwitter
• ส่ง Line

วิตามินบี 1 6 12  มีกลไกการออกฤทธิ์เป็นวิตามินบำรุงระบบประสาท  ( neurotrophic vitamin ) รวมถึงมีการศึกษายืนยันทางการแพทย์ว่ามีประสิทธิภาพในการลดระดับความเจ็บปวดปลายประสาทได้ด้วย นอกจากนี้ยังช่วยลดระยะเวลาในการรักษาอาการปวดปลายประสาทได้ด้วยอย่างชัดเจน  โดยการใช้รักษานั้นสามารถใช้ได้ผลดีทั้งในรูปแบบใช้ ร่วมกับยาแก้ปวดอื่นๆ และ ใช้แบบรักษาเดี่ยวๆได้ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการปวด

ภาวะปวดปลายประสาทคือ

อาการปวดที่มีสาเหตุจากความเสียหายของระบบประสาทรับความรู้สึก ซึ่งแตกต่างจากอาการปวดทั่วไปที่อาจเกิดจากการอักเสบหรือความเสียหายของเนื้อเยื่อเช่น กล้ามเนื้อหรือข้อ

โดยหากเส้นประสาทถูกทำลายเกินกว่า 50 % จะส่งผลให้ไม่สามารถฟื้นฟูเส้นประสาทให้กลับมาเป็นปกติตามสภาพเดิมได้ ดังนั้นการดูแลรักษาโรคเส้นประสาทควรทำตั้งแต่ระยะเริ่มแรกโดยการดูแลตนเองเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาอาการปวดและช่วยป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้ ซึ่งได้แก่

• การออกกำลังกาย
• การทำกายภาพบำบัด
• การรักษาสุขภาพจิต
• งดสูบบุหรี่
• พักผ่อนให้เพียงพอ
• การปรับสรีระและท่าทางในการทำงานการเคลื่อนไหวให้ถูกต้อง
• การใช้อุปกรณ์สำนักงานในสถานที่ทำงานอย่างเหมาะสม

ประเภทของภาวะปวดปลายประสาท

ภาวะปวดปลายประสาทสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก ตามตำแหน่งของระบบประสาทรับความรู้สึกที่ได้รับความเสียหาย ดังนี้

1. Peripheral neuropathic pain

เป็นภาวะปวดที่เกิดจากความเสียหายของเส้นประสาทนอกระบบประสาทส่วนกลาง เช่น เส้นประสาทแขนขา ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากภาวะโรคเบาหวาน จากการติดเชื้อไวรัส  จากยาเคมีบำบัด จากกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นอักเสบและกดทับเส้นประสาท เป็นต้น  การรักษาจะไม่ซับซ้อนและตอบสนองต่อการรักษาด้วยยาค่อนข้างดี

2. Central neuropathic pain

เป็นภาวะปวดที่เกิดจากความเสียหายของเส้นประสาทในระบบประสาทส่วนกลาง คือสมองและไขสันหลัง  ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากโรคที่มีการกดทับเส้นประสาท เช่น กระดูกสันหลังบริเวณคอ เอว หลัง กดทับเส้นประสาท โรคหลอดเลือดสมอง หรือการบาดเจ็บของไขสันหลัง เป็นต้น การรักษาจะมีความซับซ้อน ค่อนข้างยาก และมักเป็นเรื้อรัง เป็นๆหายๆ กลับเป็นซ้ำได้และตอบสนองต่อการใช้ยาไม่ค่อยดี

อาการของปลายประสาทอักเสบ

ผู้ป่วยมักมีอาการปวดและชา โดยอาการปวดมีหลากหลายรูปแบบ เช่น

• ปวดเจ็บแปล๊บๆตามร่างกายเหมือนไฟช๊อต ซึ่งเป็นอาการที่พบบ่อยที่สุด
• ปวดแสบร้อน
• ปวดคล้ายเข็มตำ
• คันหรือรู้สึกสัมผัสผิดปกติ

โดยอาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นเองหรือเกิดจากการกระตุ้นก็ได้ ผู้ป่วยแต่ละรายจะมีความรุนแรงและความถี่ของอาการปวดแตกต่างกันไป ตั้งแต่มีอาการเล็กน้อย ไม่เป็นตลอดเวลา จนถึงปวดมากตลอดเวลา

กลไกการทำงานของ วิตามินบี 1 6 12 ในการรักษาอาการปวดปลายประสาท

มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์สนับสนุนยืนยันว่า การใช้วิตามินบี 1 6 12 เป็นประโยชน์ต่อการรักษอาการปวดจากปลายประสาทดังนี้

• งานวิจัยใน Pain Medicine (2017) พบว่าการใช้วิตามินบี 1 6 12 ร่วมกันช่วยลดอาการปวดเส้นประสาทในผู้ป่วยเบาหวานได้อย่างมีนัยสำคัญ
• การศึกษาใน Journal of Clinical Rheumatology (2009) ชี้ว่าวิตามินบี 6 ช่วยลดอาการปวดและอักเสบในผู้ป่วยโรคข้ออักเสบ
• การศึกษาใน European Review for Medical and Pharmalogical Sciences ( 2016 ) พบว่าการเสริมวิตามินบี 12 ช่วยลดความรุนแรงของอาการปวดปลายประสาทในผู้ป่วยที่มีอาการปวดหลังส่วนล่าง

และในทางการแพทย์มีการศึกษาที่พบว่า การใช้วิตามินบี 1 6 12  ในรูปแบบผสมจะมีการทำงานที่เสริมฤทธิ์กันและให้ผลการรักษาที่ดีกว่าการใช้วิตามินบี ในรูปแบบเดี่ยว ๆ

1. กลไกการทำงานของวิตามินบี 1

• ช่วยสร้างพลังงานให้เซลล์ประสาท
• สร้างสารต้านอนุมูลอิสระ
• ช่วยลดความไวของเส้นประสาทที่ไขสันหลัง
• มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ

2. กลไกการทำงานของวิตามินบี 6

• ช่วยสร้างสารสื่อประสาทที่ช่วยลดภาวะความไวต่อสิ่งกะตุ้นของระบบประสาทส่วนกลาง
• ลดระดับการสร้างกลูตาเมทซึ่งเป็นสารที่ไปกระตุ้นความไวของเส้นประสาท
• ช่วยควบคุมการทำงานของระบบประสาทให้เป็นปกติ

3. กลไกการทำงานของวิตามินบี 12

• กระตุ้นให้เกิดการฟื้นฟูและซ่อมแซมเส้นประสาทที่เสื่อมสภาพโดยการสร้างและส่งเสริมการทำงานของปลอกประสาทไมอีลิน ( myelin sheath )
• ช่วยลดการส่งกระแสสัญญาณประสาทที่ผิดปกติ
• ยับยั้งการสร้างสารกระตุ้นการอักเสบที่มีชื่อว่า โฮโมซีสเตอีน ( homocysteine)

ประโยชน์ที่ได้จากการใช้ วิตามินบี 1 6 12 ร่วมกันคือ

1. ช่วยกระตุ้นการฟื้นฟูของเส้นประสาทที่ถูกทำลายไม่ถึง 50 % ให้กลับมาอยู่ในสภาพปกติตามเดิมได้
2. ช่วยลดการกระตุ้นการส่งกระแสประสาทที่เซลล์ประสาทรับความรู้สึกเจ็บปวด

ขนาดของวิตามิน บี 1 6 12 ที่ใช้ในการรักษาอาการปวดเส้นประสาท

สามารถใช้รักษาอาการปวดจากเส้นประสาททั้งแบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง โดยการใช้ที่เห็นผลการรักษาต้องใช้ระยะเวลาติดต่อกันอย่างน้อย 2 สัปดาห์ขึ้นไป

โดยขนาดยาที่แนะนำให้ใช้ในการรักษาคือ

วิตามินบี 1  :   100-300 mg/วัน

วิตามินบี 6   :  50-600 mg/วัน

วิตามินบี 12  :  200-5000 mcg/วัน

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้บ้างแต่ไม่บ่อย เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง 

รายงานความปลอดภัย

เนื่องจากอาการปวดปลายประสาท จำเป็นต้องใช้ยารักษาเป็นระยะเวลานาน ดังนั้นข้อมูลความปลอดภัยในการใช้ยาจึงเป็นสิ่งสำคัญ  พบว่าการใช้ยากลุ่ม วิตามินบี 1-6-12  ค่อนข้างปลอดภัย สามารถใช้ในปริมาณสูงได้ โดยไม่พบอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง  เพราะว่าเป็นวิตามินที่มีคุณสมบัติละลายน้ำเมื่อร่างกายดูดซึมยาแล้ว ยาส่วนที่เกินจะถูกขับออกทางไต

แต่มีข้อควรระมัดระวังอยู่บ้างในกรณี วิตามินบี 6  เนื่องจากพบว่าการใช้ในขนาดสูงเกิน 2 กรัมต่อวัน อาจทำให้เกิดเส้นประสาทอักเสบขึ้นมาได้ แต่ว่าอาการจะดีขึ้นได้เองเมื่อหยุดใช้ยา

อย่างไรก็ตาม มีรายงานว่าการใช้วิตามินบี 12 1000 ไมโครกรัม ร่วมกับวิตามินบี 6 50 มิลลิกรัม ต่อวัน ในการรักษาโรคซึมเศร้า ต่อเนื่อง 7 ปี ไม่พบอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรงใดใด

ตารางแสดง ขนาดและระยะเวลาความปลอดภัยของการใช้วิตามินบี 6 อย่างต่อเนื่อง

ข้อควรระวังในการใช้

1. เนื่องจาก วิตามินบี 1-6-12 จัดเป็นยารักษาโรค การใช้ยาให้มีประสิทธิภาพและหลีกเลี่ยงผลข้างเคียงไม่พึงประสงค์ ก่อนตัดสินใจใช้ยาควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพก่อนใช้
2. ควรระมัดระวังการใช้ในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันที่ใช้ยาลีโวโดปา ( Levodopa ) หญิงตั้งครรภ์ และ หญิงให้นมบุตร

สรุป

ยากลุ่มวิตามินบี 1-6-12 เป็นยาที่มีคุณสมบัติละลายน้ำได้ และถูกขับออกจากร่างกายทางไต โดยผ่านออกมากับปัสสาวะเป็นส่วนมาก แต่ไม่ได้หมายความว่ายาจะไม่ก่อผลเสียใดใดเลยต่อร่างกาย ถ้ามีการใช้ที่ไม่ถูกต้องเหมาะสม  ดังนั้นก่อนตัดสินใจใช้ยาควรปรึกษาเภสัชกรและแพทย์ด้วยทุกครั้ง

เอกสารอ้างอิง

1. แพทย์หญิงพาสิริ สิทธินามสุวรรณ, ประโยชน์ของวิตามินบี 1-6-12 ในการรักษาอาการปวดหลังส่วนล่าง, แผนกประสาทวิทยา กองอายุรกรรม โรงพยาบาลพระมงกุฏเกล้า.
2. แพทย์หญิงณัฐวดี ศรีบริสุทธิ์, ปลายประสาทอักเสบ อาการที่บ่งบอก การรักษา และป้องกัน, อินทัชเมดิแคร์
3. เภสัชกร ดร.พงศธร มีสวัสดิ์สม, Pathophysiology and pharmacologic treatment for Central neuropathic pain for pharmacist, วารสารยาน่ารู้ ปีพ.ศ.2568 ฉบับที่ 3 หน้า 67-80
4. ผศ.ดร.ภก. ถนอมพงษ์ เสถียรลัคนา, บทบาทของเภสัชกรในการดูแลรักษาโรคปลายประสาทอักเสบจากโรคเบาหวานด้วยวิตามินบี, ศูนย์การศึกษาต่อเนนื่องท่งเภสัชศาสตร์
5. นิวโรเบียนคืออะไร, Vinmec Healthcare system.